• 16 Temmuz 2009 Tarihli, C-5/08, Infopaq Mahkeme Kararı

Infopaq, özellikle, Danca günlük gazeteler ve diğer süreli yayınlardan seçilen makalelerin özetinin hazırlanmasını içeren medya izleme ve analizi alanında faaliyet göstermektedir. Makaleler müşterilerle görüşülerek belirli konu kriterlerine bağlı olarak seçilmekte ve seçim ‘veri yakalama işlemi’ ile yapılmaktadır. Özetler, müşterilere e-posta ile gönderilmektedir. DDF, üyelerine telif hakkı konusunda destek de sağlayan Danimarkalı günlük gazete yayımcılarından oluşan mesleki bir birliktir. 2005 yılında, DDF Infopaq’ın ilgili hak sahiplerinden izin almaksızın ticari amaçla gazete makalelerini taradığını fark etmiştir. Söz konusu işlemi kullanarak makalelerin işlenmesi için bu tür bir iznin alınması gerekliliği göz önünde bulundurularak DDF Infopaq hakkında şikayette bulunmuştur. Veri yakalama işlemi beş aşamadan oluşmakta ve DDF’ye göre gazete makalelerini çoğaltmanın dört aşamasını içermektedir. İlk olarak, ilgili yayım Infopaq çalışanları tarafından elle elektronik kayıt veri tabanına kaydedilir. İkinci olarak, tüm sayfaların rahatlıkla taranması için sırtlar çıkarıldıktan sonra yayımlar taranır. Yayım tarayıcıya konulmadan önce taranacak kısım kayıt veri tabanından seçilir. Tarama, yayımın her sayfası için oluşturulacak bir TIFF (“İmlenmiş Resim Dosyası Biçimi") dosyasının oluşturulmasına izin verir. Tarama tamamlandığında, TIFF dosyası OCR (‘Optik Karakter Tanıma’) sunucusuna transfer edilir. Üçüncü olarak, OCR sunucusu TIFF dosyasını dijital olarak işlenebilen veriye çevirir. Bu işlem sırasında her bir harfin görüntüsü, bilgisayara hangi harf olduğunu söyleyen karakter koduna çevrilir. Örneğin, ‘TDC’ harflerinin görüntüsü, bilgisayarın ‘TDC’ olarak işlem yapacağı şekle çevrilir ve bilgisayar sistemi tarafından tanınan metin formatına konur. Bu veriler herhangi bir metin işleme programı tarafından anlaşılabilen metin dosyası olarak kaydedilir.  OCR süreci TIFF dosyasının silinmesi ile tamamlanır. Dördüncü olarak, metin dosyası daha önceden tanımlanmış arama sözcüğünü bulmak için işlenir. Arama sözcüğüne bir eş bulunduğunda, makaleyi okumayı kolaylaştırmak için metnin içindeki uzaklığın 0 ile 100 arasında bir oran ile ifade eden değerle birlikte eşleşmenin bulunduğu yayım, bölüm ve sayfa numarası verilerek veri oluşturulur. Makaleyi okurken arama sözcüğünü daha kolay bulmak için arama sözcüğünden önce ve sonra gelen beş sözcük yakalanır (‘11 sözcüğün alınması’). İşlem sonunda metin dosyası silinir. Beşinci olarak, veri yakalama işlemi sonunda ilgili arama sözcüğünün bulunduğu ilgili tüm sayfalara ait kapak sayfası çıkarılır. Infopaq, hak sahiplerinin rızasının alınması gerektiği iddiasına itiraz ederek Østre Landsret’e (Doğu Bölge Mahkemesi) başvurmuş ve Infopaq’ın Danimarka’da yukarıda belirtilen işlemi DDF’nin veya üyelerinin rızası olmadan uygulamaya yetkili olduğunu iddia ederek DDF’ye dava açmıştır.  Østre Landsret davayı reddettikten sonra Infopaq Højesteret’e temyize gitmiştir (başvurulan mahkeme).

Ulusal mahkeme, esas olarak, 2001/29 Sayılı Direktif kapsamında yer alan ‘kısmen çoğaltma’nın 11 sözcükten oluşan metin alıntısının saklanmasını ve kağıda çıktısının alınmasını kapsadığı şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağını sormaktadır. Ayrıca, başvurulan mahkeme; veri yakalama işlemi sırasında çoğaltma eyleminin, esas takibatlarda dava konusu olduğu gibi 2001/29 Sayılı Direktifin 5(1). Maddesinde belirtilen şartları taşıyıp taşımadığı ve dolayısıyla işlem gazete makalelerinin özetlerini çıkarmada kullanıldığı ve dijital bir dosya üretmek amacıyla bu makalelerin tamamının taranmasını, 11 sözcüğünün kaydedilmesini ve çıktısının alınmasını içerdiği için ilgili hak sahiplerinin rızası olmaksızın bu işlemin yapılıp yapılamayacağını sormaktadır.

Mahkeme kararına göre; 11 kelimeden oluşan korunan eserden yapılan alıntının saklanmasını ve bu alıntının basımını içeren veri yakalama işlemi, Bilgi Toplumunda Telif Hakları ve Bağlantılı Hakların Belirli Yönlerinin Uyumlaştırılması hakkında 22 Mayıs 2001 tarihli ve 2001/29/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifinin 2. Maddesi kapsamındaki çoğaltma kısmında yer almaktadır; çoğaltılan unsurlar eser sahibinin düşünsel yaratıcılığının anlatımı ise karar yetkisi ulusal mahkemeye bırakılmıştır. Mahkeme; veri yakalama sürecinde 11 sözcüğün çıktısının alınmasının 2001/29 Sayılı Direktifin 5(1). Maddesi uyarınca geçici özelliğe sahip olma şartını yerine getirmediği ve dolayısıyla işlemin ilgili hak sahibinin rızası olmaksızın yerine getirilemeyeceğine hüküm kılmıştır.

• 17 Ocak 2012, C-302/10, Infopaq II Mahkeme Kararı

Infopaq, özellikle, Danca günlük gazeteler ve diğer süreli yayınlardan seçilen makalelerin özetini hazırlamayı içeren medya izleme ve analizi alanında faaliyet göstermektedir. Makaleler müşterilerle görüşülerek belirli konu kriterlerine bağlı olarak seçilmekte ve seçim ‘veri yakalama işlemi’ ile yapılmaktadır. Özetler, müşterilere e-posta ile gönderilmektedir. DDF, üyelerine telif hakkı konusunda destek de sağlayan Danimarkalı günlük gazete yayımcılarından oluşan mesleki bir birliktir. 2005 yılında, DDF Infopaq’ın ilgili hak sahiplerinden izin almaksızın ticari amaçla gazete makalelerini taradığını fark etmiştir. Söz konusu işlemi kullanarak makalelerin işlenmesi için bu tür bir iznin alınması gerekliliği göz önünde bulundurularak DDF Infopaq hakkında şikâyette bulunmuştur. Veri yakalama işlemi beş aşamadan oluşmakta ve DDF’ye göre gazete makalelerini çoğaltmanın dört aşamasını içermektedir. İlk olarak, ilgili yayım Infopaq çalışanları tarafından elle elektronik kayıt veri tabanına kaydedilir. İkinci olarak, tüm sayfaların kolaylıkla taranması için sırtlar çıkarıldıktan sonra yayımlar taranır. Yayım tarayıcıya konulmadan önce taranacak kısım kayıt veri tabanından seçilir. Tarama, yayımın her sayfası için oluşturulacak bir TIFF (“İmlenmiş Resim Dosyası Biçimi") dosyasının oluşturulmasına izin verir. Tarama tamamlandığında, TIFF dosyası OCR (‘Optik Karakter Tanıma’) sunucusuna transfer edilir. Üçüncü olarak, OCR sunucusu TIFF dosyasını dijital olarak işlenebilen veriye çevirir. Bu işlem sırasında her bir harfin görüntüsü, bilgisayara hangi harf olduğunu söyleyen karakter koduna çevrilir. Örneğin, ‘TDC’ harflerinin görüntüsü, bilgisayarın ‘TDC’ olarak işlem yapacağı şekle çevrilir ve bilgisayar sistemi tarafından tanınan metin formatına konur. Bu veriler herhangi bir metin işleme programı tarafından anlaşılabilen metin dosyası olarak kaydedilir.  OCR süreci TIFF dosyasının silinmesi ile tamamlanır. Dördüncü olarak, metin dosyası daha önceden tanımlanmış arama sözcüğünü bulmak için işlenir. Arama sözcüğüne bir eş bulunduğunda, makaleyi okumayı kolaylaştırmak için metnin içindeki uzaklığın 0 ile 100 arasında bir oran ile ifade eden değerle birlikte eşleşmenin bulunduğu yayım, bölüm ve sayfa numarası verilerek veri oluşturulur. Makaleyi okurken arama sözcüğünü daha kolay bulmak için arama sözcüğünden önce ve sonra gelen beş sözcük yakalanır (‘11 sözcüğün alınması’). İşlem sonunda metin dosyası silinir. Beşinci olarak, veri yakalama işlemi sonunda ilgili arama sözcüğünün bulunduğu ilgili tüm sayfalara ait kapak sayfası çıkarılır. Infopaq, hak sahiplerinin rızasının alınması gerektiği iddiasına itiraz ederek Østre Landsret’e (Doğu Bölge Mahkemesi) başvurmuş ve Infopaq’ın Danimarka’da yukarıda belirtilen işlemi DDF’nin veya üyelerinin rızası olmadan uygulamaya yetkili olduğunu iddia ederek DDF’ye dava açmıştır.   Østre Landsret davayı reddettikten sonra Infopaq Højesteret’e temyize gitmiştir (başvurulan mahkeme).

Başvurulan mahkeme, esas olarak, 2001/29 Sayılı Direktifin 5(1). Maddesinin, esas takibatta söz konusu olduğu üzere veri yakalama işlemi esnasında yapılan çoğaltma eyleminin, teknolojik bir işlemin ayrılmaz ve esaslı bir parçasını oluşturma şartını gerçekleştirdiği yönünde yorumlanıp yorumlanamayacağını sormaktadır. Bu bağlamda, mahkeme özellikle söz konusu eylemlerin gerçekleştirildiği teknolojik işlem aşamasının ve teknolojik işlemin insan müdahalesi gerektirdiği gerçeğinin dikkate alınıp alınmayacağını sormaktadır. Ayrıca, başvurulan mahkeme, esas olarak, 2001/29 Sayılı Direktifin 5(1). Maddesine göre, esas takibatta söz konusu olduğu üzere veri yakalama işlemi sırasında gerçekleşen geçici çoğaltma eyleminin; çoğaltma eylemlerinin tek amacı eserlerin veya diğer konuların bir aracı vasıtasıyla üçüncü kişiler arasında ağ içinde iletimi veya yasal bir kullanımı şartını yerine getirdiği şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağını sormaktadır. Ayrıca, esas takibatta dava konusu olduğu gibi veri yakalama işlemi sırasında yapılan geçici çoğaltma eyleminin 2001/29 Sayılı Direktifin 5(1). Maddesin de belirtilen bu eylemlerin bağımsız ekonomik önem taşımaması gerektiği koşulunu sağlayıp sağlamadığı sorulmuştur. Son olarak, başvurulan mahkeme, esas olarak, 2001/29 Sayılı Direktifin 5(5). Maddesinin; esas takibatta söz konusu olduğu üzere veri yakalama işlemi esnasında yapılan çoğaltma eylemi, sadece bir eserden veya diğer konulardan normal yararlanmaya aykırı olmamalı ve hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmaksızın zarar vermemeli şartını karşıladığı şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağını sormaktadır.

Mahkeme, Bilgi Toplumunda Telif Hakları ve Bağlantılı Hakların Belirli Yönlerinin Uyumlaştırılması Hakkında 22 Mayıs 2001 tarihli ve 2001/29/AT Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifinin 5(1). Maddesi çerçevesinde esas takibatta dava konusu olan ‘veri yakalama’ işlemi sırasında gerçekleştirilen geçici çoğaltma eylemlerinin; söz konusu işlemi başlatma, bitirme ve insan müdahalesi gerektirmesine bakılmaksızın teknolojik bir işlemin ayrılmaz ve esaslı parçası olduğu şartını yerine getirdiği; bu tür çoğaltma eylemlerinin tek amacının eserlerin veya diğer konuların yasal bir kullanımı sağlaması şartını yerine getirdiği; bu eylemlerin uygulanması korunan eserin yasal kullanımı dışında ek kazanç oluşumu sağlamaması ve geçici çoğaltma eylemlerinin eserin değiştirilmesine neden olmaması şartıyla bu tür eylemlerin bağımsız bir ekonomik önem taşımaması şartını yerine getirdiği şeklinde yorumlanması gerektiği hükmünü vermiştir. Mahkemeye göre 2001/29 Sayılı Direktifin 5(5). Maddesi, aynı direktifin 5(1). Maddesinde belirtilen tüm şartları taşıyorsa ‘veri yakalama’ işlemi sırasında yapılan geçici çoğaltma eylemleri, sadece bir eserden normal yararlanmaya aykırı olmamalı ve hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmaksızın zarar vermemeli şartını yerine getirmeli şeklinde yorumlanmalıdır.

• 5 Haziran 2014 Tarihli, C-360/13, Gazete Ruhsatlandırma Ajansı Mahkeme Kararı

PRCA, halkla ilişkiler uzmanları birliğidir. Bu uzmanlar, Meltwater şirketler grubu (‘Meltwater’) tarafından verilen medya izleme hizmetini kullanmaktadır. Meltwater, internet üzerinde yayımlanan basın makalelerine ilişkin online izleme raporları sunmaktadır. Bu raporlar, müşteriler tarafından sağlanan anahtar kelimelere dayanılarak derlenmektedir. NLA, kolektif gazete içeriği lisansı sağlamak amacıyla Birleşik Krallık’taki gazete yayımcıları tarafından kurulmuş bir birliktir. NLA, medya izleme hizmeti sunumunda ve hizmet alımında Meltwater ve müşterilerinin telif hakkı sahiplerinden izin almaları gerektiğini düşünmektedir. Meltwater, web veri tabanı lisansı almayı kabul etmiştir. Ancak, PRCA Meltwater’in müşterileri tarafından alınan online izleme raporlarının lisans gerektirmediğini belirtmiştir. Davaya bakan Yüksek Mahkeme (İngiltere ve Galler), Temyiz Bölümü ve Yargıtay (İngiltere ve Galler), Meltwater’in hizmetlerinden faydalanmak için PRCA üyelerinin NLA’dan lisans veya izin alması gerektiği hükmünü vermiştir. PRCA, bu karara karşı Birleşik Krallık Yargıtay’ına temyiz başvurusunda bulunmuştur.

Birleşik Krallık Yargıtay’ı esas itibariyle 2001/29 Sayılı Direktifin 5. Maddesi çerçevesinde; web sitesini görüntüleme sırasında son kullanıcı tarafından alınan ekran ve önbellekteki kopyalar geçici olmalı, teknolojik bir işlemin geçici veya tesadüfi [ve] ayrılmaz ve esaslı bir parçasını teşkil etmeli şartını taşıdığı şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağını ve eğer öyleyse bu kopyaların telif hakkı sahiplerinin izni olmaksızın kullanılıp kullanılamayacağını sormaktadır.

Mahkeme, Bilgi Toplumunda Telif Hakları ve Bağlantılı Hakların Belirli Yönlerinin Uyumlaştırılması Hakkında 22 Mayıs 2001 tarihli ve 2001/29/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifinin 5. Maddesinin web sitesinin görüntülenmesi sırasında son kullanıcı tarafından kullanıcının bilgisayar ekranından ve bilgisayarın hard diskindeki internet ‘önbelliği’nden alınan kopyaların Direktifin 5(5). Maddesindeki şartların yanı sıra teknolojik bir işlemin geçici veya tesadüfi [ve] ayrılmaz ve esaslı bir parçasını teşkil ettiği şartını yerine getirdiği ve dolayısıyla telif hakkı sahiplerinin izni olmaksızın kullanılabileceği şeklinde yorumlanmasına hüküm vermiştir.

11 Eylül 2014 Tarihli, C-117/13, (Ulmer) Hükmü

Telif Hakkı Direktifi 1 uyarınca, eser sahipleri eserlerinin çoğaltılmasına izin verme ve yasaklama münhasır haklarına sahiptir. Ancak, direktif Üye Ülkelerin bu haklarla ilgili olarak belirli istisna veya sınırlamalar yapmasına izin vermektedir. Bu seçenek, özellikle araştırma ve özel çalışma amaçlı kullanılan halka açık olan ve koleksiyonlarını özelleştirilmiş uçbirimlerle kullanıcıların kullanımına sunan kütüphaneler için mevcuttur. Mevcut davada, Bundesgerichtshof (Almanya Federal Mahkemesi), Adalet Divanı’ndan Almanya’nın kullandığı bu seçeneğin kapsamının açıklığa kavuşturulmasını talep etmektedir.

Bundesgerichtshof’un, Darmstadt Teknik Üniversitesi (Technische Universität Darmstadt) ile Alman yayınevi Eugen Ulmer KG arasındaki uyuşmazlığa bakması gerekmektedir. Üniversite kütüphanesi, elektronik okuma arşivine koymadan önce Eugen Ulmer2 tarafından yayımlanan bir kitabı dijitalleştirmiştir. Kütüphane, yayınevinin satın alma ve Eugen Ulmer’in yayımladığı ders kitaplarını (aralarında dava konusu olan kitabın yer aldığı) elektronik kitap (‘e-kitap’) olarak kullanma teklifini reddetmiştir. Eugen Ulmer, üniversitenin söz konusu kitabı dijitalleştirmesini ve kütüphane kullanıcılarının elektronik okuma noktaları aracılığıyla kitabın çıktısını almasını veya USB belleklere kaydetmesini ve/veya kopyalarını kütüphane dışına taşımalarını önlemeye çalışmaktadır.

Bugün verilen kararda Mahkeme, ilk olarak hak sahibi uygun koşullarda kütüphaneye nihai lisans verme anlaşması imkânını sunsa bile; kütüphane özelleştirilmiş uçbirimler adına sağlanan istisnadan yararlanabilir şeklinde karar vermiştir; aksi takdirde kütüphane temel görevini yerine getiremez veya araştırma ve özel çalışmanın güçlendirilmesinde kamu yararına katkı sağlayamaz.

Ayrıca, Mahkemece Direktifin Üye Ülkelerin kütüphane koleksiyonlarındaki kitapların dijitalleştirilmesi hakkını engellemediği; araştırma ve özel çalışma açısından gerekli olduğu takdirde bu çalışmaların özelleştirilmiş uçbirimlerle bireylerin kullanımına sunulabileceği kararı alınmıştır. Kütüphanelerin söz konusu çalışmaları dijitalleştirmek için bağlı hakkı yok ise, koleksiyonlarında yer alan çalışmaları özelleştirilmiş uçbirimlerle iletme hakkı, fazlasıyla anlamsız veya gerçekten etkisiz olma riski taşımaktadır.

Ancak, Mahkeme halk tarafından erişilebilir kütüphanelerin iletişim hakkının, bireylere çalışmaların çıktılarını almaları veya özelleştirilmiş uçbirimlerden USB belleklere kaydetmeleri konusunda izin veremeyeceği hükmünü vermiştir. Çalışmanın basılması ve USB belleğe kaydedilmesi çoğaltma eylemidir ve bireylere sunulan dijital kopyanın yeni kopyasının yapılmasını amaçlamaktadır. Bu tür çoğaltma eylemleri, çalışmaların özelleştirilmiş uç birimler aracılığıyla kullanıcılara sunulması için gerekli değildir ve dolayısıyla özellikle bireyler tarafından gerçekleştirilmesi nedeniyle özelleştirilmiş uç birimler aracılığıyla iletişim hakkı kapsamına girmemektedir.

Mahkeme, Üye Ülkelerin, direktif tarafından konulan sınırlamalar ve şartlar dahilinde, hak sahiplerinin çoğaltma münhasır hakkına istisna veya sınırlama getirebileceğini ve böylelikle kütüphane kullanıcılarının çalışmaların çıktısını almalarına veya özelleştirilmiş uç birimlerden USB belleğe kaydetmelerine izin verebileceğini eklemektedir. Bunun için hak sahiplerine adil tazminatın ödenmesi özellikle gereklidir.

Kaynak: