SORU : Eser nedir, eser sahibi kimdir, eser sahibinin hakları nelerdir?

CEVAP: 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri göre, bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için; fikri bir çabanın ürünü olması, sahibinin hususiyetini taşıması, şekillenmiş olması, kanunda sayılan eser türlerinden birine girmesi, gerekmektedir.

Kanunumuza göre; bir eserin sahibi onu meydana getiren kişidir. Bir eserin birden fazla sahibi olabilir. Bir işlemenin veya derlemenin sahibi, asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak kaydıyla onu işleyendir. Sinema eserlerinde; yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı eserin birlikte sahibidir. Ayrıca çizgi filmlerde animatör de eser sahipleri arasında sayılmıştır

5846 Sayılı Kanunda eser sahibine ilişkin haklar mali ve manevi haklar şeklindedir.

Manevi Haklar: Umuma arz hakkı Adın belirtilmesi yetkisi, Eserde değişiklik yapılmasını men etme yetkisi Eser sahibinin malik ve zilyede karşı haklar.

Mali Haklar ise;

• İşleme Hakkı (md. 21): Diğer bir eserden yararlanmak suretiyle bu esere oranla bağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri meydana getirme hakkı,
• Çoğaltma Hakkı (md. 22): Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak nüshasının veya nüshalarının çıkarılmasıdır.
• Yayma Hakkı (md. 23): Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır.
• Temsil Hakkı (md. 24): Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkıdır.
• Umuma İletim Hakkı (md. 25): Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-TV , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasıdır.
• Pay ve takip hakkı (md. 45).

SORU : Eserimi nasıl koruyabilirim?

CEVAP: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan başlayan doğal bir korumadan yararlanır. Eserin herhangi bir kuruma kayıt (tescil) ettirilmesine ya da onaylattırılmasına gerek yoktur. Bir eserin korunması için sahibinin özelliğini taşıması ve yasada sayılan eser türleri kapsamında olması gerekir. Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik’in 5 inci maddesi gereğince zorunlu kayıt tescile tabi sinema ve müzik eserleri ile bilgisayar oyunları dışındaki eser gruplarında, eser sahipleri isteğe bağlı kayıt tescil işlemi yaptırabilirler. Söz konusu işlem hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, hak sahiplerinin haklarının ihlâl edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacı taşımaktadır. İsteğe bağlı kayıt tescil işlemleri Genel Müdürlüğümüzce yürütülmekte olup elden veya posta yolu ile başvuru yapılması mümkündür. Bunun için öncelikle Genel Müdürlüğümüzün www.telifhaklari.gov.tr internet sitesi üzerinden otomasyon sistemine girilerek istenilen bilgiler kayıt altına alınır. İşlem sonunda verilen başvuru numarası ve istenilen belgelerle birlikte Genel Müdürlüğümüze başvurulur. İstenilen belgelerin eksiksiz olarak ibrazı halinde mali haklara ilişkin kullanma yetkilerini içeren belgelerin bir örneği mühürlenir ve aslı gibi kabul edilerek kayıt altına alınır. Başvuru sahibine de yapılan işleme ilişkin olarak kayıt- tescil belgesi düzenlenerek verilir. Başvuranların sayısından bir adet fazla olacak şekilde düzenlenen bu belgenin biri de Bakanlıkta kalır.

SORU: Eser sahiplerinin hakları kaç yıl süreyle korunur? Eserlerin izin almaksızın serbestçe kullanılabilmesi için kaç yıl geçmesi gerekir?

CEVAP: Koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır.Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır. Sahibinin ölümünden sonra alenîleşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır.Eser sahibi belli değilse, koruma süresi eserin alenîyet kazanmasından itibaren 70 yıldır.Koruma süresi eser alenîleşmediği sürece işlemeye başlamaz.Koruma sürelerinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir.

SORU: Kaset çıkarmak istiyorum ne yapmalıyım?

CEVAP: Öncelikli olarak yapımcı sıfatına sahip olmanız ya da bir yapımcıyla anlaşmanız gerekmektedir. Kaseti başka bir yapımcı olmaksızın kendiniz çıkartmak istiyorsanız Bakanlığımız Telif Hakları Genel Müdürlüğünden yapımcı belgesi almanız gerekir. Yapımcı belgesi başvurusuna ilişkin tüm bilgilere bu linkten ulaşabilirsiniz. Yapımcı belgesini aldıktan sonra hazırlanan kasetin piyasaya sunulması için zorunlu kayıt- tescilinin yapılması gerekir. Zorunlu kayıt- tescil başvurusu için İstanbul Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğüne başvurmanız gerekmekte olup bu başvuruya ilişkin tüm bilgilere bu linkten ulaşabilirsiniz. Zorunlu kayıt- tescil başvurusu sonucunda alacağınız kayıt –tescil belgesi ile birlikte bandrol için İstanbul Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğüne başvurmanız gerekmektedir. Bandrol başvurusuna ilişkin bilgilere bu linkten ulaşabilirsiniz. İstanbul Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğünden teslim alınan bandrollerin kasetlere yapıştırılmasını takiben bu kasetlerin piyasaya sunulması mümkündür. Ancak çoğaltımı yapılacak bu kasetlerin mutlaka sertifikalı bir dolum tesisinde çoğaltılması gerekir.

SORU: Kitap bastırmak istiyorum ne yapmalıyım?

CEVAP: Kitapların sertifikalı bir matbaada çoğaltımının yapılması gerekir. Bazı istisnalar (Bu linkten ulaşabilirsiniz) dışında, genel olarak kitapların bandrollenmesi zorunlu olduğu için süreli olmayan yayın bandrol başvurusunda bulunulması gerekir. Bandrol başvurusuna ilişkin bilgilere bu linkten ulaşabilirsiniz. Bandrollerin ise kitapların çoğaltımını takiben sevkiyattan önce yapıştırılması zorunludur.

SORU: Gelir vergisinde muaf olmak istiyorum ne yapmalıyım?

CEVAP: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamında gelir vergisi istisnasından faydalanmak isteyen eser sahiplerinin, Genel Müdürlüğümüz tarafından gerçekleştirilen İsteğe Bağlı Kayıt-Tescil işlemini yaptırmaları ve işlem sonucunda düzenlenecek kayıt-tescil belgesi ile Maliye Bakanlığının ilgili birimlerine (Vergi Dairesi Başkanlıkları/Müdürlükler, Defterdarlık)  başvurmaları gerekmektedir. Yönetmen,  özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı ve diyalog yazarı, (varsa) animatörler, düzenlenmiş ise Zorunlu Kayıt-Tescil Belgesi ile Maliye Bakanlığının ilgili birimlerine başvurabileceklerdir. Söz konusu zorunlu kayıt-tescil belgesinin örneğini, yapımcı firma, Telif Hakları Genel Müdürlüğü veya İstanbul Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğünden temin edilebilecektir. Yapımcısı tarafından zorunlu kayıt tescil işlemine tabi tutulmamış dizi filmlerin yapım ekibinde yer alan yönetmen, senarist ve özgün müzik bestecisi ile varsa animatörlerin, isteğe bağlı kayıt tescil başvuru sisteminde oluşturulan Sinema Eseri seçeneğinden başvuru yapmaları gerekmektedir. Henüz çekim aşamasına gelmemiş veya tamamlanmamış sinema ve dizi film projelerinde; senaristlerin İlim ve Edebiyat Eseri, özgün müzik bestecilerinin Musiki Eseri olarak başvurmaları uygun olacaktır.

Gelir vergisi istisnasından faydalanıp faydalanılamayacağı konusundaki nihai karar Maliye Bakanlığınca verilmektedir.

SORU: CD, VCD, DVD’ leri nerede çoğaltmalıyım?

CEVAP: Bu taşıyıcı materyallerin Bakanlığımız sertifikasına sahip dolum tesislerince çoğaltılması gerekir.

SORU: Korsan ihbarını nereye yapabilirim?

CEVAP: 155 Polis Hattına ya da İllerde Valilikler bünyesinde faaliyet gösteren İl Denetim Komisyonu Başkanlıklarına yapılabilir.

İl Denetim Komisyonu başkanlıklarından bazılarının irtibat bilgileri aşağıda belirtilmektedir.
ANKARA İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0312 303 53 95
İSTANBUL İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0212 636 22 19
İSTANBUL İL DENETİM KOMİSYONU BAŞKANLIĞI TEL: 0212 491 20 31
KONYA İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0332 321 73 44
ADANA İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0322 435 71 02 DAHİLİ:5320
İZMİR İL EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ TEL: 0232 489 05 00 DAHİLİ:5346

SORU: İnternetteki fotoğrafları izin almadan kullanabilir miyim?

CEVAP: Bir fotoğrafın ya da başka bir eserin internette yayınlanması bu eserin serbestçe kullanılabileceği anlamına gelmez. Esere ilişkin hak sahiplerinin eser yayınlanmış olsa bile hakları devam eder, bu sebeple ilgili hak sahiplerine ulaşarak izin alınması gereklidir.

SORU: Önceden yayınlanmış bir filmin gösterimini yapmak istiyorum, izin almam gerekir mi?

CEVAP: Bir filmin etkinlikte gösterilmesi o filme ilişkin temsil hakkının kullanılması anlamına gelmektedir Bu sebeple film üzerinde hak sahibi olan kişilerin ki bu kişiler genellikle yapımcı firmalardır, bu firmalarla ya da bu firmaların üyesi oldukları meslek birlikleriyle irtibata geçerek gerekli iznin alınması gerekir. Bu hakkın kullanımına ilişkin olarak 5846 sayılı Kanundaki tek istisna “temsil serbestisi” başlıklı “Yayımlanmış bir eserin, tüm eğitim ve öğretim kurumlarında, yüz yüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kar amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir.” hükmüdür. Film gösteriminin bu hüküm kapsamında olması halinde hak sahiplerinden izin alınmasına gerek bulunmamaktadır.

SORU: Eser sahiplerine ulaşabileceğim herkese açık bir veri tabanı var mıdır?

CEVAP: Genel Müdürlüğümüzce uygulanan kayıt-tescil, bandrol gibi işlemlere tâbi eserlerin bilgilerinin yanı sıra, MESAM, MSG gibi başlıca müzik meslek birliklerinin repertuar kayıtlarını da içeren bir veri tabanı bulunmaktadır. Yaklaşık 2,5 milyon esere ilişkin ‘eser, eser sahipleri, yayıncı ve yapımcı adları ile yayın ve yapım yılı’ gibi bilgilerin yer aldığı Eser Veri Tabanı’na eser.telifhaklari.gov.tr adresinden erişilmesi mümkündür. Veri tabanının işlevi sadece bilgilendirme olduğundan resmi işlemlerde hak sahipliğinin kanıtı olma özelliğini taşımamakla beraber, ülkemiz fikir ve sanat eseri envanterinin oluşturulması açısından önemli bir adım olarak görülmektedir. 

SORU: Kullanmak istediğim bazı eserler var ancak eser sahiplerine ulaşamıyorum ne yapmalıyım? Ulaşamadığımı Bakanlığa bildirsem Bakanlık kullanmama izin verir mi?

CEVAP: Eser sahiplerine ait mali haklardan olan işleme çoğaltma, yayma, umuma iletim ve diğer hakların kullanımı için mutlaka eser sahibinden, ölmüşse mirasçılarından izin alınması zorunludur. Eser sahiplerine ulaşılamaması halinde, eserin kullanımı amacıyla Bakanlığımızca izin verilmesi mümkün değildir.

SORU: Yayınlamak istediğim kitap çeviri bir kitap, çevirmenin de iznini almam gerekir mi?

CEVAP: Bir eserin tercüme edilmesi, o eserin işlenmesi anlamına gelmekte olup işleme eserlerin sahibi, asıl eser sahibinin hakkı saklı kalmak kaydıyla eseri işleyendir. Bu sebeple bir eseri tercüme eden de o eserin sahibi olduğu için bu eserin yayımlanabilmesi için çevirmenden de izin almak gerekir.

SORU: Eserim için kaç bandrol aldığını nasıl öğrenebilirim?

CEVAP: Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğüne hitaplı bir dilekçe yazılması ve bu dilekçede eser sahibi olduğunuz eser isimleri belirtilmek suretiyle talepte bulunmanız mümkündür. Başvuru dilekçenizin ekinde nüfus cüzdanı fotokopisinin de yer alması gerekir.

SORU: Bir eserden alıntı yapmak istiyorum, alıntıda uymam gereken satır, sayfa vb. bakımından sınırlandırmalar var mıdır?

CEVAP: Kanunumuzda iktibas serbestisi düzenleyen 35 inci maddede“Bir eserden aşağıdaki hallerde iktibas yapılması caizdir:

1. Alenîleşmiş bir eserin bazı cümle ve fıkralarının müstakil bir ilim ve edebiyat eserine alınması;
2. Yayımlanmış bir bestenin en çok tema, motif, pasaj ve fikir nevinden parçalarının müstakil bir musikî eserine alınması;
3.  Alenîleşmiş güzel sanat eserlerinin ve yayımlanmış diğer eserlerin, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde ve münderecatını aydınlatmak maksadiyle bir ilim eserine konulması;
4. Alenîleşmiş güzel sanat eserlerinin ilmî konferans veya derslerde, konuyu aydınlatmak için projeksiyon ve buna benzer vasıtalarla gösterilmesi.

İktibasın belli olacak şekilde yapılması lâzımdır. İlim eserlerinde, iktibas hususunda kullanılan eserin ve eser sahibinin adından başka bu kısmın alındığı yer belirtilir.” hükmü yer almaktadır.Bu hükümde belirtilen sınırlar dahilinde eser sahibinin iznini almaksızın eserin kullanılmasının mümkün olduğu belirtilmiştir. Ancak Kanunda belirtilen bu sınırlar her durumun kendi özellikleri içinde değerlendirilmesi gerekliliğinden hareketle somut nitelikte değildir. Bu sebeple bir şiirin 2 dizesini, bir hikayenin 2 paragrafını, bir filmin 3 dakikalık görüntüsünü kullanmak iktibas serbestisi kapsamındadır, şeklinde bir değerlendirme yapmak  mümkün değildir.

SORU: Babamın eseri yıllardır başkaları tarafından kullanılıyor ancak bize hiç ücret ödenmedi, bu ücretlerin ödenmesi için Bakanlık işlem başlatabilir mi?

CEVAP: Bir eserin kullanımına ilişkin sözleşmeler özel hukuk sözleşmesi olup tamamen tarafların özgür iradeleriyle oluşturulur. Bu sözleşme hükümlerine aykırılık hallerinde Borçlar Kanunun ilgili hükümlerinin işletilmesi mümkündür. Diğer taraftan eser sahibi ve bu eserden istifade eden kişi arasında herhangi bir sözleşme olmaksızın eser kullanımı söz konusu ise eser sahibinin, haklarının ihlal eden kişi hakkında hukuk ve ceza davası açması mümkündür. Hukuk ve ceza davalarına ilişkin bilgilere bu linkten ulaşabilirsiniz. Bu sebeple eser sahibinin hakkının ihlali halinde Bakanlığımızın duruma müdahale etme gibi bir görev ve yetkisi bulunmamaktadır. Bu kapsamda ödenmeyen telif ücretlerinin Bakanlığımızdan tahsil edilmesi söz konusu değildir.

SORU: Okul öncesi ya da ilköğretime yönelik kitaplarda bandrol zorunlu mudur?

CEVAP: Kapak hariç toplam 48 sayfayı geçmeyen, okul öncesine, ilköğretime ve ortaöğretime yönelik eğitim amaçlı süreli olmayan yayınlara bandrol alınması zorunlu değildir.,. Ancak bu yayınlar 48 sayfayı geçiyorsa bandrol yapıştırılması zorunludur.

SORU: ISBN başvurusu için ne yapmalıyım?

CEVAP: ISBN başvurusu için Bakanlığımız Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne başvurulması gerekmektedir. ISBN başvurusu için bu linkten bilgi alabilirsiniz.

SORU: Bir kitap yazdım, kitabın yayınlanmasıyla ilgili yayıneviyle anlaştım ancak imzalayacağımız sözleşmede neler yer almalı?

CEVAP: Yazar ile yayınevi arasında imzalanacak olan mali hakların devrine ya da kullanımına ilişkin sözleşmede; mutlaka devredilecek mali hakların(çoğaltma ve yayma) ayrı ayrı belirtilmesi ve bu sözleşmenin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Bu sözleşmede süre (3 yıl süreyle bu sözleşmenin geçerli olacağı gibi), baskı sayısı (sadece 2 baskıyla sınırlı olarak gibi), baskı adedi sınırlaması (sadece 3000 adet kitap basılacak ve yayımlanacaktır gibi) ve yer (kitaplar sadece Türkiye’de yayımlanacak gibi) sınırı konulabilir.

SORU: Yazdığım romanımın telif hakkını almak istiyorum. Ne yapmalıyım?

CEVAP: Telif hakkı, bir fikir veya sanat eserini meydana getiren kişinin, bu eser üzerindeki haklarının tamamıdır. Söz konusu haklar, zaten eseri meydana getiren kişide olduğundan almak için yapılması gereken herhangi bir işlem bulunmamaktadır. Ancak ispat kolaylığı sağlaması bakımından isteğe bağlı kayıt- tescil işlemi yapılması mümkündür. İsteğe bağlı–tescil işlemi için detaylı bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz.

SORU: Bugüne kadar dünya üzerinde uygulanmamış bir fikrim var. Bu fikrimin korunması ve kimse tarafından kullanılmaması için tescillemek istiyorum. Nasıl başvuru yapmalıyım?

CEVAP: Fikirler korunmaz. Fikirler tescillenmez. İsteğe bağlı kayıt-tescil işlemleri de, fikirler üzerinden değil, fikirler sonucu meydana gelmiş fikir ve sanat ürünleri yani eserler üzerinden yapılmaktadır. Bu işlemler, korumaya yönelik olmayıp, sadece meydana gelen eserin eser sahibini belirlemeye kolaylık sağlayan beyana dayalı işlemlerdir.

SORU: Bir fikrim var. Bu fikrimden hareketle bir bilgisayar programı yazdırttım ve ücretini de ödedim. Bu programı kendi adıma tescilletmek istiyorum. Ne yapmalıyım?

CEVAP: Bilgisayar programının ve/veya veritabanının eser sahibi, onun kaynak kodlarını yazan kişi ya da kişilerdir. Programın ve/veya veritabanının kayıt-tescili için sadece bu kişiler başvuru yapabilir. Bir bilgisayar programının herhangi bir öğesine temel oluşturan düşünce ve ilkeler eser sayılmadığından siz başvuru yapamazsınız.